Ademhalen doen we als eerste als we op deze wereld binnen komen. En is het laatste wat we stoppen te doen wanneer we overlijden.
De ademhaling in de terminale fase
Het palliatieve stadium van een ziekbed is zwaar voor de patiënt zelf en voor de mensen die dicht bij hem of haar staan. Het zien van het lijden is zwaar en maakt vaak ook machteloos.
Een goede vriend van mij was in het palliatieve stadium van zijn ziekbed gekomen. Na de diagnose koos hij ervoor om thuis te mogen sterven. Hij had met zijn kinderen alles goed geregeld en had zijn bed in de kamer staan en de zorg kwam met regelmaat enkele keren per dag de zorg verlenen die nodig was.
Niet iedereen kan in de thuissituatie kiezen om zo de laatste fase van het leven in te gaan. Juist in deze situatie was dit een mooie mogelijkheid. Mijn vriend genoot van de aanloop van de zorg en de familie en vrienden.
Op een van deze dagen werd besloten om het haar te wassen. Na alle zorgvuldigheid bleek dit toch misschien iets te zwaar in het proces te zijn.
Een reden kan hiervoor zijn dat mijn vriend ontkende dat hij binnenkort zou sterven. Ja, hij was ziek maar zo zei hij: "maar Mireille ik ga nog niet dood hoor". Toch had het haarwassen veel van hem genomen en hij was erg achter adem en kreeg er geen grip meer op.
Benauwd zijn en je adem die te snel gaat of te hoog zit geeft soms een paniek ervaring omdat het lijkt dat je steeds minder adem of zuurstof binnen krijgt. En je lichaam dit wel nodig heeft, hierdoor ontstaat er een soort druk die nog benauwender maakt.
Het werd zo vervelend voor hem dat hij de thuiszorg vroeg niet weg te gaan. Ik heb met deze vriend enkele jaren terug een ademsessie gedaan, nu op dit moment herinnerde hij zich dit en gaf aan dat hij mij wilde bellen. Zo kreeg ik hem ineens aan de lijn midden op de dag. Uiteraard nam ik op en begreep al snel dat ik hier moest handelen. Ik sprak rustig tegen hem en begon, hoorbaar voor hem, rustig te ademen. Het voordeel hiervan is dat het luisteren naar de ademhaling net als bij dansen geeft dat dat je de leider volgt. Ik betrok ook de dame van de thuiszorg erbij en vroeg haar ook op mijn tempo mee te ademen.
De dame van de thuiszorg vertelde mij dat ik wel langer ademde dan mijn vriend kon bijhouden. Dat is niet erg zei ik, het gaat om het rustige ritme. Mijn vriend is gek op de zee en ik vroeg hem aan het aanrollen van de golfen te denken en de rust daarvan mocht gaan voelen. Mijn vriend werd langzaam weer rustig. Diep doorademen was in zijn stadium geen mogelijkheid meer maar rustig ademen geeft wel rust.
De dame van de thuiszorg zei me we hadden de morfine dosis al verhoogd en de oxazepam lag klaar.
Helaas is dat vaak een van de middelen die de palliatieve thuiszorg als laatste middel heeft om voor de patiënt een soort rust te creëren. Niet dat de zorg dit wil maar er is vaak geen andere optie voorhanden.
Deze dame van de thuiszorg was erg onder de indruk wat de invloed van het ademen heeft op mijn vriend. Mag ik je zo nog even bellen vroeg ze, uiteraard zei ik.
“vaak is het verhogen van de morfine of een oxazepam de oplossing die geboden wordt."
Niet lang daarna belde ze mij. Ik wil even zeggen dat ik erg onder de indruk ben wat er net in de kamer gebeurde bij meneer. Wat maakte nu dat dit zo werkte? Wij hebben wel ademoefeningen geleerd maar dan moeten we 4-7-8 tellen en de adem vasthouden. Dat is wat anders dan ik net zag gebeuren. Dat klopt zei ik. Het is bij een situatie als deze juist belangrijk dat je in verbinding met de patiënt blijft. Juist wanneer je gaat tellen hoeveel tellen je moet inademen of uitademen verlies je dat uit het oog. Je concentreert je op het ademen in de tellen. De palliatieve patiënt heeft het nodig in verbinding te staan met je, jou horen ademen en dat te kunnen volgen.
Herinner jij je dat ik zei raak zijn hand maar even aan? Ja, dat klopt en dat deed ik. Meneer reageerde er misschien niet direct op maar voelde je wel. Jouw ademen in de kamer met mijn ademen op de speaker van de telefoon gaf een ritme aan. Dit ritme was het ritme van de rust, de acceptatie. Dit ritme was wat hij nodig had.
Juist de mens die graag in controle is in het leven heeft moeite met het loslaten van deze controle. Toch is het loslaten van de controle een onderdeel van het sterfproces. Juist nu is het inzetten van middelen als morfine en oxazepam minder effectief. Je verdooft de reactie van de patiënt wel maar geeft geen ruimte voor de emotie. Juist deze emotie zit in de weg bij dit proces van loslaten van het leven. Het ruimte geven zonder woorden is ook helpend. In de ademhaling is dat mogelijk. Jij ademt in de rust waardoor je echt iets voor meneer doet en hij voelt zich weer in controle waardoor hij rustig wordt.
Ik besloot op dàt moment laat ik hier workshops over geven. Voor de palliatieve thuis zorg en palliatieve zorg.
Wat is de ademhaling toch veelzijdig en krachtig ook wanneer deze afneemt.
